НОВОСТИ ДОЛГАНСКОГО СЕЛА

Долган нэьилиэгэр ыллам ырыа туьулгэлэрэ уонна инникки былааннар, санаалар…

(Анаабыр уоттара хаьыаттан. Муус устар 2012 сыл.)

Евгений- Муус устар 21, 22 куннэригэр Урун-Хайа5а табаьыттар бырааьынньыктарын кэмигэр улууска сылын аайы ыытыллар икки улахан ырыа туьулгэлэрэ урдук таьымна ыытыллан дьон-сэргэ биьирэбилин ыллылар бу «Анаабыр урун тууннэрэ» эстраднай ырыа фестиваля уонна анардас дуэттарга эрэ аналлаах урукку сыллардаа5ы ырыаларга «Уостан туспэт ырыалар» диэн фестиваллар буоллулар…

Бу сааскы ырыа курэхтэрин туьунан бу ырыа туьулгэлэрин ууннээн тэьииннээн ыыппыт, «ЬЭЙРО» культура сынньалан киинин методиьыттан

фестиваллар уус-уран салайааччыларыттан Сергей Сыроватскайтан

кэпсииригэр кордостум.

Мин: Бастаан бу фестиваллар сыалларын-соруктарын туьунан кылгастык сырдатан ааьар буоллахха, улууска ырыаны собулээччилэргэ аналлаах ус улуус иьинэн ыытыллар фестиваллар бааллар. Ол курдук 10-н тахса сыл ыытыллар о5олорго аналлаах «Туундара туллуктара» фестиваль, ону тэнэ 1996 сыллаахха Сааскылаахха Саха республикатын культуратын туйгуна автор, мелодист Афанасий Андросов торуттээбит «Анаабыр урун тууннэрэ»-диэн эстраднай ырыа курэ5э. Уонна Урун-Хайатаа5ы «Ьэйро культура-сынньалан киинин» бырайыагынан быйыл бэьис сылын улууска ыытыллар урукку кэмнэрдээ5и ырыаларга аналлаах дуэттарга «Уостан туспэт ырыалар» диэн РЕТРО фестиваль.

Бу ырыа курэхтэрин сыалынан-соругунан диэн буолар ырыа кэрэ эйгэтигэр дьону-сэргэни уьуйуу, кинилэр иллэн-сололоох кэмнэрин туьалаахтык атааралларын туьугар улэлээьин уонна биллэн турар ыллам ырыанан дууьаны куту-суру ырыаьыт киьи айымньылаах кэрэ эйгэтин ыраастанарын ситиьии уонна бэйэтин ырыатын-тойугун дьонугар-сэргэтигэр бэлэхтээн туран ыллыыр маастарыстыбатын сайыннарыы, суурбэьис уйэ5э ылламмыт уостан туспэт ырыалары икки куолаьынан грамотнайдык толоруу буолар.

Быйыл бу сааскы кэрэ утуо кэмнэргэ Урун-Хайа5а «ЬЭЙРО» культура-сынньалан киинэ тэрийиитинэн ус улахан суду улуустаа5ы ырыа фестиваллара урдук таьымна ыытылыннылар.

Ол курдук улууспут ырыаьыт о5олорун тумэн 30-н тахса ырыаьыттаах «Туундара туллуктара» о5о саас ырыатын фестиваля кулун тутар ый бутуутэ буолбута.

Онтон табаьыттар бырааьынньыктарыгар хаьан да оторунэн буолбатах араас оруттээх культурнай тэрээьиннэр икки элбэх кыттааччылаах улуустаа5ы фестиваллар буолуталаатылар. Уопсайа муус устар ый 3 кунугэр биэс улахан концерт буолан ааста.

Ол курдук пятница5а муус устар 20 кунугэр профессиональнай баянист, мелодист ырыаьыт Саха республикатын туйгуна Николай Прокопьев ыллам кэрэ ырыаларынан дьоро-киэьэни бэлэхтээтэ.

Сарсыныгар суббота5а кунус 4 чаастан Дьэлиндэттэн кэлбит «Долбор» ункуу ансамблын концера салайааччы Анна Юмшанова уонна Анаабыр урун тууннэрэ-2012 16-с фестиваль быйыл иккис тогулун Урун-Хайа5а киэн туьулгэтин тэнитэн, ыллам ырыа хатыьыылаах курэ5ин дьоро-киэьэтинэн буолла.(Бу иннинэ Анаабыр урун тууннэрэ фестиваль Урун-Хайа5а 2006 сыллаахха буолан турардаах.)

Онтон баскыьыанньа5а таба суурдуутун кэнниттэн киэьэтин

«Уостан туспэт ырыалар» диэн дуэттарга аналлаах улуустаа5ы ырыа фестиваля бэьис тогулун буолан дьон-сэргэ сэнээриитин ылла.

Ол кэнниттэн Дьэлиндэ самодеятельноьын концера буолла.

Бу тэрээьиннэри сылын аайы биьиги фестивалларбытыгар бэйэлэрин ыллам кэрэ ырыаларынан-тойуктарынан кэлэн Дьэлиндэтээ5и «Аарык» культура-сынньалан киинин уус-уран самодеятельноьын ырыаьыттара, ункууьуттэрэ кэлэн кыттан олуьун диэн киэргэтэн биэрдилэр.

Ону тэнэ Сааскылаахтаа5ы Алмаас ЭКЦ сомодеятельноьын ырыаьыттара

силигин н ситэрэн ыллаан туойан бардылар.

Тугэнинэн туьанан сылын аайы Олоон улууьун Дьэлиндэтиттэн кэлэн кыттар делегациятыгар кинилэр салайааччыларгар Саха республикатын культуратын туйгуна Василий Яковлевич Анисимовка, музыкальнай салайааччы однокурсникпар Булуу уола Егор Акимовка «Ьэйро» КСК коллективын уонна уус –уран самодеятельноьын аатыттан алгыс киэнин алыптаа5ын аныыбыт бар5а махталбытын тиэрдэбит!

Быйылгы фестивалларга Сааскылаахтан, Урун-Хайаттан уонна Дьэлиндэттэн кэлэн уопсайа Анаабыр урун тууннэригэр 20-н тахса ырыаьыт, «Уостан туспэт ырыалар» дуэттар фестивалларыгар 38 ырыаьыт ол аата 19 дуэт 20-с уйэ5э айыллан кун бугунугэр дылы ыллана сылдьар уостан туспэт ырыаларга куон корустулэр. Дьууллуур субэ5э Анаабыр урун тууннэригэр урукку сыллардаах5ы гран-при хаьаайыттара, иккис фестивальга культура улэьиттэрэ олобуттара.

Онтон Дуэттар фестивалларын тумугунэн гран-при кыайыылаахтарынан Дьэлиндэттэн кэлбит ырыаьыттар Куннэй Николаева уонна Светлана Дмитриева ылан уоруу орогойун биллилэр.

Уонна лауреттарынан, диполманнарынан араас номинацияларынан на5араадаламмыт быйылгы дуэттарбытын фестиваль тэрийээччилэрин аатыттан оссо тогул барыларыгар сурдээ5ин махтанабыт:

Ол курдук ыллам-кэрэ ырыа кэьиилээх кэлбит Дьэлиндэттэн: Егор, Надежда Акимовтар, Зоя Васильева-Уйгун Куонака, Зоя Дмитриева-Наталья Николаева

Сааскылаах ыллам ырыаьыттара: Алена Парникова- Федот Егоров

Виктория Николаева-Анна Спиридонова, Татьяна Андросова- Сергей Дягтерев, Святослав Горохов -Надежда Андросова, Рада Спиридонова-Марта Николаева, Туяра Туприна -Марианна Стручкова

Урун-Хайаттан: Ник.Попов Елена Туприна, Светлана Василий Туприннар Анатолий Гаврил Спиридоновтар, Нюргуяна Валерия Поповалар Сталина Спиридонов уонна Олеся Туприна Ольга Туприна - Анисия Катанова. Алена Наумова- Лидия Спиридонова. Аксенья Кылтасова -Юлия Кудрякова

Уонна бу фестиваллар тэрээьиннэригэр утуо суобастаахтык улэлэспит комолоспут бэйэбит улэьиттэрбитигэр, дьоммутугар-сэргэбитигэр дьууллуур субэ кыттыылаахтарыгар, Сааскылаахтан кэлэн комолоспут коллегаларбытыгар, до5отторбутугар «Алмаз» ЭКЦ коллективар директор Гуляев А.Ф. звукооператор Егор Туприннна, Виктория Николаева5а, Мария Туприна5а Егор Толбоновка фестивальга байаанна до5уьуоллаан комолоспутун, киэргэппитин иьин, саха эстрадатын ырыаьытыгар Николай Прокопьевка улуус ыччатын тумсуутун лидерыгар Надежда Андросова5а ону тэнэ быйылгы фестивалларга бэйэлэрин утуо ба5аларынан куус-комо буолан комолоспут спонсордарбытыгар улуус администрациятыгар, куруук улууска культура эйгэтэ садыытыгар комолоьор Успех ма5аьыын сал. ИП. Васильева Елена Алексеевна5а уо.д.а. махталбытын тиэрдэбит, кинилэргэ улэлэригэр-хамнастарыгар утумэн угус ситиьиилэри тус олохторугар дьолу-саргыны ба5арабыт.

Евгений- Инники айымньылаах улэ5эр бэйэн былааннарын, коруулэрин туьунан кэпсии туспэккин ээ…

Мин: Дьининэн-чахчытынан эттэххэ киьи бэйэтин ба5атын-санаатын искэ тута сылдьыбакка эрдэттэн киэн эйгэ5э таьааран дьону-сэргэни кытары субэлэьэн сылдьара наада. Ол курдук эьиил Социалистическай Улэ Геройа Илья Константинович Спиридонов торообутэ 100 сылын туолар юбилейдаах сылыгар анаан биьигини культура улэьиттэрин айымньылаах улэ бо5ото куутэр дии саныыбын. Ол иьин урукку курдук буолар кэмин эьиилгини кууппэккэ быйылгыттан са5алаан, эрдэттэн араас оруттээх ыытыллар тэрээьиннэри, самодеятельнаьы кытары ону тэнэ кулууппут базатын тупсарарга, ханатыыга бэлэмнэнии улэтин ыыппытынан барыаха наада дии саныыбын.

Ол курдук«Уостан туспэт ырыалар» ретро фестивальбытын балаьыанньатыттан рекламатыттан уонна бириистэриттэн са5алаан барытын эрдэттэн былааннаан бэлэмнээн биир туьумэ5ин урукку кэмнэргэ ылламмыт хоту дойду кэрэтин хоьуйар, таба уонна табаьыттар тустарынан темалаах буолар гына толкуйдуохха наада.

Бу фестивальбытын таьынан уруккуттан саныыр ба5а санаабынан улууспут ырыа айааччыларын эдэриттэн-эмэнигэр тиийэ барыларын тумэн биллэн туран харчыта убэ кыаллынна5ына улуус автордарын компакт дискэтин таьаарыы улэтэ былааннанар.

Урут 2008 сыллааха «Элдэн суьумун анныгар» диэн Урун-Хайа мелодистарын ырыаларын хомуурунньугун компакт-дискэтин «ЬЭЙРО» культура киинин иьинэн таьаарьыппыт.(Ол дискэни бэрт сыранан суурэн-котон «Дуораан рекордс» студия5а таьаартарбытым. Ол дискэ тахсыбытын кэннэ улахан бол5омто5о ууруллубата5а, бэйэбит испитигэр буьан-хатан иьэн уостан симэлийэн хаалбыта. 100-чэ диискэ уксэ кэлбит ыалдьыттарга бэлэх-туьах курдук барбыта уонна улуус ма5аьыыннарыгар атыыламмыта. Уп-харчы да костубэккэ раскрутка энин улэтэ салгыы сатаан барбата5а арай биир учугэйэ диэн куорат радиоларын таьынан республика радиофондугар биэрбитим)

Маны таьынан урут Улэ Геройун туьунан документальнай киинэ черновой варианын онорон турардаахпын, онтукайбын санардан тупсаран кэлэр юбилейдаах сылга бэлэх курдук таьаарбыт киьи.

Уонна улуус бары автордарыгар ырыа-хоьоон айааччыларыгар барыларыгар анаан Союзка табаны иитиигэ бастакы Улэ Геройун туьунан Герой Ылдьаа туьунан хоьоонно-ырыа5а ырыа айыытыгар курэх конкурс биллэриэхпит. Бу конкурсу быйылгыттан са5алаабытынан барыахпыт. Балаьыанньатын хаьыакка таьаарыахпыт.

Кэлэр сылга манна бар-дьоммут кэрэ идеяларынан эмиэ биир сонун сана проегынан «Табаьыттар ыллыыллар»-диэн таба5а улэлиир дьонно аналлаах ырыа конкурсун фестивалын эрдэттэн уорэтэн-корон улэлэьэн бэлэмнээн корорго саныыбын.

Уонна биллэн туран нэьилиэкпит уус-уран самодеятельноьын кыттыылаахтарын, творческай коллективтары кытары ыкса улэлэьэн сана талааннары арыйан, сана коллективтары тэрийэн сиэргэ-туомна фольклорга куускэ улэлэьэн кэлэр сылга бэлэм буолар курдук оностуохха наада.

Ол иьин хаьыат нонуо дьоммун-сэргэбин Анаабырым олохтоохторун барыларын бу этиллибит буолуохтаах тэрээьиннэргэ комо-тирэх буолан активнай кыттыыны ыларгытыгар, ынырабын.

Онтон салгыы бэйэбит испитигэр араас элбэх творческай былааннарбыт тэрээьиннэрбит угус.

Онтон биирин сырдатан аастахха быйыл аны кыьын сэтинньи, ахсынньы ыйдарга самодеятельнай автор оло5ун культура улэтин айымньылаах эйгэтигэр анаабыт Туприн Владимир Ануфриевич –Ырыа Болуодьа культура эйгэтигэр улэлээбитэ 30 сылыгар аналлаах ыллам ырыа дьоро-киэьэлэрин Урун-Хайа5а, Сааскылаахха тэрийэн ыытыахтаахпыт.

Уонна биир инникилээх традиционнай тэрээьиммитинэн куьун мууьу аннынан балыктааьын курэ5ин оссо санардан тупсаран эрдэттэн учугэй эппиэттэьэр бириис булан кыаллар буолла5ына улуус иьинэн ыытыллар

тэрээьин курдук ыытыахпытын ба5арабыт. Быйылгы норуоттар сомо5олоьууларын сылыгар аналлаах улэ тэрилтэлэрин икки ардыгар ыытыллар улуус урдунэн буола турар фестиваль чэрчитинэн Урун-Хайа нэьилиэгин кэнсиэрэ Сааскылаахха ахсынньыга бу фестиваль заключительнай концерын иннинээ5и куннэргэ оноруохха диэн былааннаатыбыт.

Евгений- Арба телевизорга «Мичилий» диэн ырыа5ар килиип хаста да коьуннэ дии. Бу килиип хаьан уьуллубутай уонна кимнээх онорон таьаардылар? Ити туьунан улууспут олохтоохторугар сырдатан ааспаккын ээ.

Мин: Былырыын культура эйгэтигэр улэлээбитим 20 сылыгар анаан саатар дьоммор-сэргэбэр ырыаларбын-тойуктарбын бэлэхтиэххэ диэн санааттан, спонсор син биир костуо суо5а диэммит туораттан биир да кэлтэгэй кэпиэйкэтэ суох кэргэмминээн Елена Михайловналыын субэлэьэн сурдээх элбэх ороскуоттаах убу харчыны ыытан уонна до5орбун Бааска Дайбанныыраптыын комолоон кулуубум улэтин быыьыгар уьун кыьыны быьа компакт диискэ таьаарбыппыт. Онтон диискэм презентациятын улууспут бастакы баьылыга Н.Е.Андросов юбилейдаах сулуотугэр уксун эмиэ со5ото5ун кэриэтэ суурэн туруорсан, кун аайы алтыьар ырыаьыт до5отторум комолорунэн улууспут олохтоохторугар уонна ыалдьыттарыгар дьоро-киэьэ бэлэхтээбиппит.

Онтон куьунугэр уорэхпэр бара таарыйа о5обун медцентрга кордорор санаалаах куоракка барбытым.

Манна кууппэтэх оттубуттэн соьуччу тугэннэр ууммуттэрэ. Ол курдук бэйэм ырыаьыт до5отторум ону тэнэ дойдум дьоно бэйэлэрин ба5аларынан кинилэр утуо санааларынан спонсордары булан бу «Мичилий» дискэ раскрутын бу ырыа дьиннээх автора кимий диэн сыаллаах хаьыат, радио, телевидение нонуо ыыппыттара. Уорэ5им быыьыгар нэьиилэ бокуой була була хаьан да оторунэн кыттыбатах угус концертарга, гастролларга кыттыннарбыттара, эфирдарга ыалдьыттаабытым.

Онтон салгыы килиип устар спонсордары кордуур сыралаах улэ са5аламмыта.

Кырдьыктыы эттэххэ мин сылы да быьа улэлээн ылбыт хамнаспар тэнэ суох олус сыаналаах клип туьунан туьээн да баттаппат этим.

Манна дойдум дьоно уонна иккис дойду оностубут Анаабырым улууьун дьаьалтатын баьылыга Любовь Константиновна Джабраилова кордоьуубэр тута поддержкалаан спонсордаан бу килииби устуу улэтэ са5аламмыта.

Ол иьин тугэнинэн туьанан Любовь Константиновна5а кини дьиэ-кэргэнигэр,

улууспут администрациятыгар барыларыгар хаьыат нонуо бар5а махталбын тиэрдэбин! Улэлэригэр-хамнастарыгар утумэн угус ситиьиилэри, кытаанах

чэгиэн доруобуйаны дьоллоох -саргылаах оло5у ба5арабын уонна алгыс киэнин алама5айын, э5эрдэ киэнин эриэккэьин эгэлгэтин этигэнин аныыбын!

Бу килииби Саха кордорор иьитиннэрэр хампааньа режиссера Анатолий Спиридонов устан билигин киэн эйгэ5э таьааран эрэр. Килиипкэ режиссерскай болох быьаарыытынан ырыа обраьын кордорор кыыьы кастинг онобуттарын тумугэр 30-н тахса кыыстан урукку сылларга Мисс Энсиэли, уо.д.а. курэхтэргэ титуллардаах Намтан торуттээх Сардана Готовцева диэн кыыс уьулубута.

Бу килиип билигин бастакы таныытын таьынан оссо тупсарыллан аны куьун НВК нонуо ыытыллар «клипмейкер» конкурска киириэхтээх.

Билигин бу улууьум дьонугар диэн Урун-Хайам, Сааскылаа5ым ма5аьыыннарыгар атыыга удамыр сыана5а «Мичилий,Мичилий» диэн МР3 ырыаларым хомуурунньуга фонограммаларын кытары уонна «Урун куннэ мичилий» диэн, ДВД дискэ5э килииптэрдээх, араас концертардаах дискэни кыьыны быьа улэм быыьыгар тиражтаан таьааран атыыга ыыттым

Уонна тумукпэр этиэм этэ бу айымньылаах улэбэр, олохпор эмискэ костубут уоруулээх тугэннэрбэр урдукку айыылартан са5алаан комолоспут улэлээбит до5отторбон, бар-дьоммор уйэ саас тухары оссо тогул бар5а махталбын тиэрдэбин!

Сахалыы сайа5ас санаанан салайтаран Урдукку Айыылартан о5олорун, дьонун-сэргэн туьугар кордоьон, ону тэнэ тулалыыр эйгэ5эр дьоннор-сэргэ5эр санарар-инэрэр тылгыттан, саныыр санаа5ыттан са5алаан барытыгар учугэй сыьыан уонна дьонун-сэргэн, дойдун туьугар утуо санаанан салайтаран улэлээн-хамсаан, чэгиэн-туруктаах, чол олохтоох сырыттахха туох-барыта кэмнээх кэрдиистээх, туох барыта итэ5эллээх буолар кэмэ кэллэ5инэ сырдык аартыккыт суолгут бэйэтинэн арыллан утуо5э кэрэ5э угуйуо5а дииллэрэ кыларыйан турар кырдьык эбит.

Оччо5уна эн оссо хомпоруун хотой кыната кынаттаннан, айыы киьитэ санааланан урдуккэ, кэрэ5э дабайыаххын дойдугар, дьоннор-сэргэ5эр ис-сурэххиттэн туох эрэ кэрэни утуону онорор ба5а санаан кууьурэр…

Евгений Константинов

Сергей Сыроватскай муус устар 2012 сыл.

ТУМУККЭ 2 СЫЛ БУОЛАН БАРАН